Over het Houtland & de Polders

Het Houtland is op vele plaatsen nog gezegend met kernmerkende natuurelementen die het gevolg zijn van een rijke landschapsgeschiedenis. Kenmerkende landschapselementen zijn de percelen in dambordpatroon en de dreven. Maar ook bossen en  heidegebieden vinden hun oorsprong in die geschiedenis. Bouwkundig erfgoed zoals de kastelen met hun ijskelders zijn eveneens typerend.

In de Middeleeuwen kenmerkten uitgestrekte loofbossen de regio. Bossen waren de ideale plaats om te jagen op reeën en het sprokkelhout leverde brandstof om te koken. Maar met de bevolkingsgroei verdwenen deze oerbossen. Hout was immers noodzakelijk voor de bouw van huizen. Rijkere gronden werden eerst ontbost ten voordele van de landbouw. Nadien verdwenen ook de bossen op de arme zandgronden. Op die gronden graasden schapen waardoor jonge boompjes de kans niet kregen op te groeien. Typische heideplanten kregen hier de bovenhand en er ontstond een veldgebied. Dat verklaart overigens de herkomst van de term 'veld' in heel wat plaatsnamen. Veld stond voor woeste grond, ook wel wastine genoemd. Zo was het huidige Bulskampveld één van de grootste heidevelden in Vlaanderen. Het strekte zich uit van Aalter tot Torhout en was meer dan 10.000 ha groot. Behalve voor begrazing werd het gebied ook voor de visserij gebruikt. Honderden veldvijvers voorzagen de bewoners van verse vis.  

Vanaf de tweede helft van de 18^de eeuw startte de ontginning van deze 'woeste gronden'. Onder impuls van grote herenhoeven en enkele abdijen werden onrendabele veldgebieden omgevormd tot productiebossen, akkers of weilanden. De landbouwgronden werden in kavels van drie ha verdeeld en door ontginningsdreven omzoomd. Dit resulteerde in het typische drevenlandschap die dambordvormige percelen omgeven en nog steeds in het huidige landschap zijn terug te vinden.

De aanplant van naaldhout dateert uit de 19de en de eerste helft van de 20^ste eeuw. In die tijd werden ook de kasteelparken zoals Male, Tillegem en Wijnendale aangelegd.

Op vandaag wordt gekozen voor het aanplanten van meer natuurlijk bos met inheemse loofbomen en struiken zoals zomereik, hazelaar en sleedoorn. Het Houtland is de meest bosrijke streek van onze provincie. Dat staat garant voor een bijzonder rijke natuur waar je als fietser of wandelaar volop van kan genieten.                                          

Het Polderlandschap kenmerkt zich, als gevolg van een samenhangende geschiedenis tussen mens en natuur, door een mozaïek van kreekruggen en komgronden, gecompartimenteerd door oude dijken, geulen, kreken en kanalen, die op vandaag als natuurverbindingsstructuren het landschap kleur geven.

2.500 jaar geleden doorbrak de stijgende zee de duinengordel, waardoor grote delen van het toenmalige veenmoeras overspoelden met zout zeewater. Door de getijdenwerking ontstonden grote en kleine getijdengeulen (kreken), uitgeschuurd in de veenmassa. In de kreken werd daarna zand en schelpgeruis afgezet. Op de veeneilanden werd klei afgezet. De kustvlakte is door deze afzettingen vrij effen van oppervlak. 

Later bouwde de mens dijken om het gebied te beschermen tegen de overstromingen van de zee. Dergelijke ingedijkte delen noemen we 'polders'.

Indijking vraagt om een doordacht waterbeheer dus werd ook een afwateringsstelsel met kanalen en sluizen aangelegd. Boerderijen brachten gronden in cultuur, veelal ter hoogte van lage ruggen in het landschap. Op drogere ruggen kwam akkerland, de nattere kommen werden weilanden.

Op het eind van de 16^de eeuw ontstaan de zogenaamde historische polders. Het landschap kenmerkt zich door brede, kronkelende geulen, ontstaan als gevolg van een kunstmatige onderwaterzetting van de zee om de stad Oostende tegen belegeraars te beschermen.

In de 18^de eeuw werden de kreken afgedamd. De meeste zijn nu dichtgeslibd en zijn te zien als ondiepe geulen in het landschap. Diepere geulen die niet dichtgeslibd zijn, vormen nu waardevolle, prachtige natuurgebieden met rietkragen (bv de Zoutekreek).